Θρήνος στην Ιταλία αλλά και σε όλο τον κόσμο για την απώλεια ενός μεγάλου θεατρικού συγγραφέα, του Ντάριο Φο. Ενός ανθρώπου που με την δράση του αλλά και με το έργο του συγκλόνισε γενιές και γενιές στην Ιταλία και σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο Ντάριο Φο γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου του 1926 και πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1997.
Πρόκειται, όπως γράφει ο ιταλικός τύπος, για έναν από τους πληρέστερους καλλιτέχνες της εποχής μας, ο οποίος είχε ασχοληθεί με επιτυχία και με την λογοτεχνία και την σκηνογραφία, ενώ ήταν και θιασάρχης. Σε όλη του σχεδόν την καλλιτεχνική σταδιοδρομία, είχε στο πλευρό του τη σύζυγό του και ηθοποιό Φράνκα Ράμε.
Αντισυμβατικός, με μοναδικό ταλέντο στον αυτοσχεδιασμό, ο Ντάριο Φο είχε αναπτύξει και εντονότατη πολιτική δράση: στην δεκαετία του '70 είχε στηρίξει, μεταξύ, των άλλων, τον αγώνα των ελλήνων αντιστασιακών κατά της χούντας των συνταγματαρχών. Το 1969 είχε υπερασπισθεί τον Ιταλό αναρχικό Tζουσέπε Πινέλλι, ο οποίος είχε κατηγορηθεί αδίκως για θανατηφόρα βομβιστική έκρηξη στο Μιλάνο. Ο Πινέλι έπεσε από παράθυρο της αστυνομικής διεύθυνσης του Μιλάνου κατά την διάρκεια της ανάκρισής του και μεγάλο μέρος της ιταλικής κοινής γνώμης, αλλά και τον διανοουμένων, υποστήριξε με έμφαση ότι ο θάνατός του δεν οφειλόταν σε αυτοκτονία. Ο Φο, για την όλη αυτή ιστορία αποφάσισε να γράψει το έργο- καταγγελία «Ο Τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού». Tην τελευταία περίοδο της ζωής του, ο Ιταλός σκηνοθέτης, συγγραφέας και ηθοποιός είχε αποφασίσει να στηρίξει το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλλο.
Στις αμέτρητες συνεργασίες του Ντάριο Φο, πρέπει να θυμίσουμε και εκείνη με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, που πρώτο ανέβασε στην Ελλάδα το έργο «Ισαβέλα τρεις καραβέλλες και ένας παραμυθάς», την περίοδο 1974-1975. Λόγω της αυτόνομης, ελεύθερης και ασυμβίβαστης σκέψης του, ο Ιταλός νομπελίστας είχε αναγκαστεί να διακόψει, για σειρά ετών, και την συνεργασία του και με την δημόσια τηλεόραση Rai.
Η ζωή και το έργο του
Ο Φο γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1926 στο Λεγκιούνο-Σαντζιάνο, στην επαρχία του Βαρέζε, κοντά στην ανατολική πλευρά της Λάγκο Ματζιόρε της Ιταλίας. Το 1940 μετακόμισε στο Μιλάνο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική στην Brera Art Academy, αλλά ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος του χάλασε τα σχέδια. Η οικογένειά του πήρε μέρος στoν αντιφασιστικό αγώνα και λέγεται πως βοηθούσε τον πατέρα του να φυγαδεύει πρόσφυγες και στρατιώτες των Συμμάχων στην Ελβετία. Μετά τον πόλεμο συνέχισε τις σπουδές αρχιτεκτονικής στο Μιλάνο. Εκεί ασχολήθηκε με τα λεγόμενα μικρά θέατρα, στα οποία άρχισε να παρουσιάζει τους αυτοσχέδιους μονολόγους του. Το 1951 ο Φο συναντάει τη Φράνκα Ράμε, γόνο θεατρικής οικογένειας, όταν δούλευαν μαζί στην παραγωγή της επιθεώρησης «Επτά ημέρες στο Μιλάνο». Παντρεύτηκαν στις 24 Ιουνίου 1954. Μαζί, το 1960, κερδίζουν την εθνική αναγνώριση με το «Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ» στο θέατρο Οντεόν του Μιλάνου. Ακολουθούν και άλλες επιτυχίες. Το 1962 γράφει και σκηνοθετεί την εκπομπή Καντσονίσιμα στη RAI. Ο Φο χρησιμοποιεί το σόου για να περιγράψει τη ζωή των απλών ανθρώπων και γρήγορα γίνεται επιτυχία. Ένα επεισόδιο για έναν δημοσιογράφο που σκοτώθηκε από τη Μαφία ενόχλησε τους πολιτικούς, με αποτέλεσμα ο Φο και η Ράμε να λάβουν απειλές κατά της ζωής τους. Το 1962 το έργο τους για τον Χριστόφορο Κολόμβο ενοχλεί ακροδεξιές ομάδες και προκαλεί βίαιες επιθέσεις. Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα τούς προμηθεύει σωματοφύλακες. Το 1968 ο Φο και η Ράμε ιδρύουν τη θεατρική κολεκτίβα Νέα Σκηνή με κινούμενες σκηνές θεάτρου. Στο Μιλάνο μετέτρεψαν ένα εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο σε θέατρο... Τον Οκτώβριο του 1968 έκαναν περιοδεία με το τελευταίο έργο του Φο «Μεγάλη Παντομίμα με Σημαίες και Μικρές και Μεσαίες Μαριονέτες», αρχίζοντας από την Τσεζένα. Το έργο διαθέτει μάσκες αντί για χαρακτήρες -που αντιπροσωπεύουν το Κεφάλαιο, τη Βιομηχανική Συνομοσπονδία, τη Μεγαλοοικονομία, την Εκκλησία, τον Λαό, Επαναστάτες και Αγρότες, ανάμεσά τους μια γιγαντιαία μαριονέτα, που αντιπροσωπεύει τον φασισμό και γεννά τους εκπροσώπους της Εκκλησίας, της μοναρχίας του Στρατού και της Βιομηχανίας. Το 1969 ο Φο παρουσίασε για πρώτη φορά το Μίστερο Μπούφο, ένα θεατρικό έργο μονολόγων βασισμένο στη μείξη μεσαιωνικών έργων και τοπικών προβλημάτων. Το 1970 ο Φο και η Ράμε άφησαν τη Νέα Σκηνή λόγω πολιτικών διαφορών. Ξεκίνησαν την τρίτη τους θεατρική ομάδα, Collettivo Teatrale La Comune. Παρήγαγαν έργα βασισμένα στον αυτοσχεδιασμό για τα σύγχρονα προβλήματα με πολλές αναθεωρήσεις. Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (1970) ασκούσε κριτική στην κατάχρηση εξουσίας του συστήματος δικαιοσύνης. Ο Φο το έγραψε έπειτα από μια τρομοκρατική επίθεση από ακροδεξιούς στην Εθνική Αγροτική Τράπεζα (Banca Nazionale dell'Agricoltura) στο Μιλάνο. Η αναγνώρισή του ως εξέχουσα προσωπικότητα της Λογοτεχνίας ήλθε το 1997, όταν του απενεμήθη το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. Η υγεία του είχε κλονιστεί το 1995, όταν υπέστη εγκεφαλικό και έχασε σχεδόν όλη την όρασή του. Στα έργα του είχε ασκήσει κριτική, μεταξύ άλλων, στην πολιτική της καθολικής εκκλησίας για τις αμβλώσεις, στις πολιτικές δολοφονίες, στο οργανωμένο έγκλημα, στην πολιτική διαφθορά και στο Μεσανατολικό. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε 30 γλώσσες
